Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı Seferberliği

Osmanli Imparatorlugu’nun Birinci Dünya Savasi tecrübesi denilince akla ilk gelen unsurlar Çanakkale Savaslari, Sarikamis Hezimeti, Filistin ve Irak Cepheleri gibi düsmanla sicak temas kurulan noktalarda gerçeklesmis olaylardir. Öte yandan Osmanli ordusunun bu sayilan cephelerde kendisinden hem sayi hem de malzeme bakimindan çok daha güçlü Itilaf devletlerine dört yil boyunca kafa tutabilmesini saglayan can alici unsur, yani Osmanli insan gücünün seferberligi, uzun yillar boyunca gölgede kaldi ve üzerine derinlemesine arastirma yapilmadi. Mehmet Besikçi’nin bu çalismasi, söz konusu boslugu doldurma amaciyla atilan ilk büyük adimlar arasinda bulunuyor. Osmanli arsiv kaynaklari yaninda Büyük Britanya Milli Arsivi’ndeki belgeleri ve son yillarda sayisi hizla artan ani-hatirat literatürünü bir araya getiren Besikçi, Osmanli ordusunu tarihin ilk endüstriyel topyekûn savasi esnasinda cephede tutan Osmanli seferberligini mercek altina aliyor. Balkan Savaslari esnasinda hantal ve verimsiz seferberlik ile kötü planlama sebebiyle feci bir hezimete ugrayan Osmanli silahli kuvvetlerinin hizli bir özelestiri sürecine girerek bir yildan az sürede gerçeklestirdigi çok etkili reformlar; 19. yüzyilin ikinci yarisinda Osmanli askeri zihniyetinin Prusya-Alman militarizmi kalibinda yeniden sekillenmesi ve buna bagli olarak Ittihad ve Terakki’nin toplumu yeniden sekillendirme sürecinde seferberlik kavramina yönelmesi, Müslüman Osmanli gençliginin Genç Dernekleri ve Güç Dernekleri vasitasiyla militarize edilmesi çabalari bu metinde Osmanlilarin topyekûn savas ile imtihanindaki yerlerini buluyorlar. Bir o kadar da çarpici ve önemli bir bölümde ise simdiye dek neredeyse hiç etraflica ele alinmamis bir olgu olan asker kaçaklari ve firariler meselesi, savas yorgunlugu ve zorunlu askerlige direnis kavramlari temelinde masaya yatiriliyor. Birinci Dünya Savasi’nin yüzüncü yildönümünde dünya çapindaki bir yeniden degerlendirme ve inceleme akiminin parçasi olarak ortaya çikan Birinci Dünya Savasi’nda Osmanli Seferberligi, sadece askeri ve sosyal tarih literatürüne degil Osmanli’dan Cumhuriyet’e geçis süreci tartismalarina da önemli bir katki teskil ediyor.