Kısa İnceleme

Kısa İnceleme hem Spinoza’nın eserleri içindeki yeri, hem de yazarının fikrî gelişimi açısından tartışmalara yol açan bir metin. Tartışmaları belirleyen kritik soru da şu: Kısa İnceleme hangi dilde, kim tarafından ve ne zaman yazıldı? Kısa İnceleme’nin doğrudan Spinoza tarafından yazıldığını ve okuru Etik’e götüren bir hazırlık metni olduğunu savunanlar olduğu gibi, tam tersini savunanlar da var. Ama ister doğrudan Spinoza’nın elinden çıkmış olsun ister onun tarafından yazdırılmış olsun, Kısa İnceleme, Etik’e ve diğer Spinoza eserlerine yeterince yakın. Üstelik, bu yakınlık ötesinde, kitap Spinozacılar açısından ilginç farklılıklar da sunuyor. Bir iddiaya göre, onu Spinoza eserlerinin geri kalanından ayıran yan, genç Spinoza’nın düşüncesinin olgunluk dönemi Spinoza’sının dindışı düşüncesine göre Hıristiyan ögeler taşıması. Başka bir farklılık ise Kısa İnceleme’nin Spinoza’nın eserlerinde bir edebi-felsefi tür olarak ilk ve son kez yer alan iki Söyleşiyi içermesi. Bazı araştırmacılar için bunlar, Spinoza’nın başlangıçta İtalyan Rönesansı’nın natüralist ve mistik panteizmine yakın olduğunun ve olgunluk dönemi Spinozacılığının da neoplatonizm etkileri taşıyan bir düşünceden geldiğinin kanıtı. Bu edisyon öncelikle S. Shirley’nin (Spinoza, Complete Works, 2002) ve E. Curley’nin (Collected Works of Spinoza, 1988) İngilizce çevirilerine dayanmaktadır.